PROCESO DE FORMACIÓN 

           1. O SUBSTRATO (linguas pre-latinas)

                      1.1. PRE-INDOEUROPEO (Idade de Pedra):  Orixe caucásica, orixe euroafricana ou mediterránea e orixe incerta.

                      1.2. INDOEUROPEO (800 a. de C.): Os celtas (toponimia e vocabulario común, evolución fonética...)

            2. O ESTRATO (O latín.  A mediados do século II a. de C. Roma comeza a súa expansión)

                              139 a. de C. Décimo Xunio Bruto ("río do esquecemento")

                      29-19 a.de C. Octavio Augusto ("monte Medulio")

                      60 a. de C. Xulio César ("sometemento de Gallaecia")

                    Romanización de Gallaecia e introdución do latín no noroeste peninsular:

                   * estrutura administrativa: Os conventus

                   * asentamento de colonos romanos: as villae e as técnicas agrícolas.

                   * os campamentos militares.

                   * as vías de comunicación.

                   * as explotacións mineiras.

                   * a substitución lingüística e o prestixio do latín como lingua de cultura.

                   Cara ao século VI complétase a substitución lingüística desaparecendo todas as linguas pre-                    -latinas.

           3. O SUPERESTRATO (linguas posteriores)

                    As invasións xermánicas a partir do século V: suevos, vándalos e visigodos. Influenzas no                                léxico, na  onomástica e na toponimia.

                    No 711 os árabes. Constitúense os diferentes romances hispánicos.

Deste xeito, o latín chegado á Gallaecia e desenvolvido neste territorio tiña uns trazos singulares que o diferenciaban das outras variantes hispánicas. Desaparecidos os elementos unificadores, dáse o nacemento de diversas linguas románicas e, entre elas, o galego. O noso idioma existe como tal a partir do século VIII aínda que ata o século XII non temos ningún documento escrito.

HISTORIA DA LINGUA

SÉCULOS XII A XV: O GALEGO LINGUA DA LÍRICA PENINSULAR

A partir do século XII o galego converteuse na lingua lírica por excelencia. A lírica amorosa, relixiosa, satírica... Os grandes temas da prosa medieval... O galego era a lingua oral e escrita de todas as capas sociais.

Na segunda metade do século XIV a situación da lingua galega muda radicalmente e vaise iniciar unha situación de conflito que dura ata agora. O castelán vai ser o referente para os estamentos que queren medrar socialmente. Pérdese a unidade lingüística e cultural con Portugal.

SÉCULOS ESCUROS: A MARXINACIÓN DO IDIOMA GALEGO

Entre os séculos XVI-XVIII o galego sofre unha etapa de fortísima deturpación na que, malia que o galego segue a ser a lingua oral habitual de case a totalidade da poboación, carecemos de literatura culta escrita na nosa lingua. Iníciase a diglosia, a progresiva fragmentación dialectal do idioma, a ruralización e castelanización do léxico, a castelanización da onomástica e a aparición dun sentimento de auto-desprezo ou auto-odio que se traduciu na minusvalorización do propio en favor do alleo e na interiorización dun sentimento de inferioridade.

O SÉCULO XVIII: OS ILUSTRADOS E O ESPERTAR DA CONCIENCIA IDIOMÁTICA

Algunhas figuras ilustradas galegas (o Padre Feixóo, o Padre Sarmiento e o Padre Sobreira) van defender a lingua galega e reclaman a súa introduución na escola e na igrexa e reivindican o seu uso escrito.

O SÉCULO XIX

O galego comeza a ser lingua escrita ("Proezas de Galicia" 1810).

O Provincialismo (1840-1864) reivindica a unidade de Galicia e salienta o seu carácter diferencial con base na súa historia e na súa cultura.

Co nome de Precursores denominamos a aqueles autores que publican en galego antes da aparición de "Cantares Gallegos" de Rosalía de Castro no ano 1863.

O Rexionalismo (1886), que cadra coa aparición do Rexurdimento Literario, fai do galego a súa bandeira para as súas reivindicacións.

Aparecen as primeiras gramáticas e dicionarios e tamén os primeiros xornais ("O Tío Marcos da Portela" 1876).

A finais do século XIX o retroceso progresivo do galego en determinados medios sociais e xeográficos fai temer pola súa supervivencia.

O SÉCULO XX 

A historia da lingua galega no século XX reproduce case con exactitude todas as etapas anteriores. 

1900-1936 Prosegue o esforzo restaurador da nosa lingua e cultura

                1906 creación da Real Academia Galega

                1916 As Irmandades da Fala

                1920 A Xeración Nós

                1923 Seminario de Estudos Galegos

                1931 Partido Galeguista

                1936 Estatuto de Autonomía  

1936-1975 Guerra Civil e Franquismo

                1936 A Guerra Civil

               O silencio profundo e a Galicia americana

               Censura, represión e castelanización.

               1950 Editorial Galaxia

               1960 partidos clandestinos de ideoloxía nacionalista

               1970 o galego na universidade

               1975 morte de Franco

1975 - aos nosos días 

               1978 Constitución Española

              1981 Estatuto de Autonomía de Galicia

              1982 Normas ortográficas e morfolóxicas do idioma galego

              1983 Lei de normalización lingüística

              Normalización e Normativización Lingüística

             Lingua e sociedade: conflito lingüístico